ልብ ወለድ የኮሮና ቫይረስ ወረርሽኝ አለምን ከመምታቱ በፊት ናይጄሪያ 42 በመቶ የሚሆነውን ገቢዋን ለዕዳ አገልግሎት አውጥታ ነበር። ዛሬ አዲስ እውነታ ላይ ደርሰናል፡ 100% ገቢያችንን ኢኮኖሚያችንን እንደገና ለመገንባት ብናውልም በቂ አይሆንም።
ኮቪድ19 በአለም ኢኮኖሚ ላይ ይህን ያህል ጉዳት አድርሷል፣ እና ይህ አሁን በምዕራቡ ዓለም በጣም ግልጥ ነው። ነገር ግን እንደ ናይጄሪያ ያሉ ሃገራትም ከዚህ መቅሰፍት ነፃ መሆናቸው ወይም ያን ያህል ከባድ ጉዳት እንዳንደርስባቸው በማንኛውም የውሸት የደህንነት ስሜት ማጽናናት የለብንም። በምዕራቡ ንፍቀ ክበብ ውስጥ ያሉ አገሮች ከማደግ ላይ ካሉት አገሮች የበለጠ ጉልህ የሆነ ቁጥርን የሚዘግቡበት ምክንያት በዋነኛነት በፈተና እና በእውነተኛ ጊዜ መረጃ በመገኘቱ ነው።
በዚህ አጋጣሚ ድንቁርና ደስታ አይደለም። በቅርቡ እውነቱን እናውቃለን እና በሚያሳዝን ሁኔታ ይህ እውነት ነፃ አያወጣንም። ያስደነግጠናል። የመግቢያ ወደቦቻችንን ቀድመን ዘግተን ቢሆን ኖሮ ምናልባት በተስፋ እንድንሆን የተሻሉ ምክንያቶች ይኖሩን ነበር። ይሁን እንጂ ያለፈው አልፏል, ነገር ግን ወደፊት ለመሄድ ንቁ መሆን አለብን.
የመጥፎ ዜና ተሸካሚ መሆንን እጠላለሁ፣ ግን ናይጄሪያ እና ሌሎች የአፍሪካ ሀገራት የዚህ መቅሰፍት አስከፊ ውጤት ገና አላዩም። ለዛም ነው ይህ ወረርሽኙ በኢኮኖሚያችን ላይ ባደረሰው ተጽዕኖ በቀጥታ አንድ ሆነን የዕዳ ይቅርታ መጠየቅ ያለብን።
እና እኛ ፍጹም የሆነ ጉዳይ አለን ምክንያቱም በ COVID19 የተጠቃ የአፍሪካ ሀገር ማለት ይቻላል ከአህጉሪቱ ውጭ የመጣ የመረጃ ጠቋሚ ጉዳይ ነበረው። የናይጄሪያ መረጃ ጠቋሚ መያዣ ጣሊያን ነበር፣ ላይቤሪያ ስዊዘርላንድ ነበር። ኢትዮጵያ የጃፓን መረጃ ጠቋሚ ነበራት። የደቡብ አፍሪካ መረጃ ጠቋሚ ጉዳይ ደቡብ አፍሪካዊ ቢሆንም እሱ እና ቤተሰቡ በጣሊያን ተያዙ።
ይህ ቀውስ በአፍሪካ ውስጥ የጋራ ዓላማን ማስገደድ አለበት። በናይጄሪያም እንዲሁ። ይህ ከፖለቲካ በላይ ነው። ከሃይማኖት ባሻገር። ከክልል ባሻገር። እና ከብሄር በላይ። ቀውስ እየሄደ ሲመጣ፣ ይህ እንደ ህልውና ሊገለጽ ይችላል።
በእንደዚህ ዓይነት ሁኔታ የዓለም አቀፉ ማኅበረሰብ እርዳታ በሚሹ አገሮች ሁሉ መዋዕለ ንዋይ ማፍሰስ እንዳለበት እውነት ቢሆንም ይህ እንደማይሆን ለማየት በሳል መሆን አለብን። በአፍሪካ የኮሮና ቫይረስ እንቅፋት የሆነው እራሳችን ብቻ ነው። እናም የጥፋት ቀን ሁኔታዎች በተንታኞች እየተሳሉ በመደናገጥ መሸበር የለብንም። ጥሩ ማለታቸው ነው ነገር ግን በተጨናነቀ ቲያትር ውስጥ እሳትን ብቻ የሚጮሁ ከሆነ መልካም አላማቸው የሚፈጥረው ድንጋጤ ነው።
ብዙዎቹ ናይጄሪያ በ2015 እንደ ኮርፖሬት አካል ህልውናዋን እንደምታቆም እንደተነበዩ መዘንጋት የለብንም፤ ነገር ግን እነሆ።
የዱር ኢቦላ ቫይረስ ነበረን ፣እናም ስላላሸነፍን አሸንፈናል። ለዚህ ቀውስ ያንኑ ደረጃ ጭንቅላት መተግበር አለብን። ይህ ማለት ግን ወደሌላኛው ጽንፍ ሄደን ከልክ በላይ ተስፈኛ እንሆናለን ማለት አይደለም።
ከዚህ ቫይረስ ከፍተኛ የሆነ የሰው ልጅ ጉዳትን ማምለጥ ስንችል እንኳን ከከፍተኛ ኢኮኖሚያዊ ኪሳራ ማምለጥ አንችልም። የኢኮኖሚ ድቀት ሊኖረን ይችላል። አሁን ያለው ተግዳሮት ልናስወግደው ስላልቻልን መቀነስ ነው። ቀድሞውንም ከኬፕ እስከ ካይሮ የግዳጅ ምንዛሪ ቅናሽ አይተናል። እነዚህም እንደ ናይጄሪያ ያሉ ከፍተኛ የውጭ ዶላር ዕዳ ጫና ያለባቸውን አገሮች ችግር የሚፈጥር የውስጥ የዋጋ ንረት እንደሚያስከትላቸው ጥርጥር የለውም።
ቀደም ሲል የተባበሩት መንግስታት የአፍሪካ ኢኮኖሚክ ኮሚሽን የአፍሪካ እድገት ቢያንስ ወደ 1.8% እና ምናልባትም የበለጠ እንደሚቀንስ ይተነብያል። እንደ ሩዋንዳ፣ ኢትዮጵያ እና ታንዛኒያ ላሉ ሀገራት ምስጋና ይግባቸውና በዚህ አመት 3.2 በመቶ እናሳድጋለን ተብሎ ተገምቶ እንደነበር አስታውስ።
ከዚህ ቀውስ ጋር ስትጋፈጥ አፍሪካ በቻይና ወይም በምዕራቡ ዓለም ላይ ወደ ኋላ መውደቅ እንኳን ማሰብ አትችልም። እንደ አሜሪካ ያለ ሀገር የራሷን የጤና አጠባበቅ ሰራተኞች የግል መከላከያ መሳሪያዎችን ለማቅረብ ስትታገል አፍሪካ በቀዳሚነት ላይ አትታይም። ቻይና ይህ ሲሞት እንዴት እራሷን ለአለም ማስረዳት እንዳለባት እያሰበች ባለችበት ቦታ፣ የእኛ ፈተናዎች ከአእምሯቸው የራቁ ይሆናሉ። በራሳችን ላይ መውደቅ አለብን፣ አለዚያ በግንባር ቀደምነት እንወድቃለን። ከአህጉሪቱ ውጭ በግዳጅ ከደረሰብን ፈተና ለመገላገል ኃላፊነታችንን ልንወጣ ይገባል።
ይህ በአፍሪካ የተሰራ እያንዳንዱ ገንዘብ በአፍሪካ የሚቆይበት ጊዜ ነው። የምንገነባባቸው ሆስፒታሎች አሉን። ዳግም የምንጀምር ኢኮኖሚዎች አሉን። የምንንከባከብ እና ወደ ስራ የምንመለስ ዜጎች አሉን። ከአፍሪካ ወደ እስያ እና ምዕራብ ገንዘብ መላክ የለብንም ። አሁን አይደለም እና ለወደፊቱ አይደለም.
የነዳጅ ዋጋ ወድቋል፣ እና ይህ በራሱ ቀውስ ለመፍጠር በቂ መሆን የለበትም። ለነገሩ እኔና ፕሬዝዳንት ኦባሳንጆ ግንቦት 29 ቀን 1999 ስልጣን ስንይዝ አሁን ያለው የነዳጅ ዋጋ ከዛሬው ያነሰ ነበር።ነገር ግን የናይጄሪያን የውጭ ዕዳ በሙሉ ከፍለናል።
ሆኖም ግን, ሁለት አስደናቂ ልዩነቶች አሉ. የመጀመሪያው በ1999-2007 መካከል የከዋክብት ካቢኔ ነበረን። ኢኮኖሚያችንን የሚመሩ ትክክለኛ ሰዎች ነበሩን። የናይጄሪያን ቴሌቪዥን ባለስልጣን ዲጂታላይዝ ለማድረግ 500 ሚሊዮን ዶላር ብድር ለመውሰድ ወይም 37 ቢሊዮን ₦20 ቢሊየን ብሄራዊ ምክር ቤትን ለማደስ (ከዜሮው ከXNUMX% ባነሰ ዋጋ የተሰራ) ብድር ለመስጠት ሀሳብ አንሰጥም ነበር።
የዛሬው የናይጄሪያ መንግስት ብቁ እጆችን በእጅጉ አጥቷል። እና ይህንን ከፕሬዚዳንቱ ሁኔታ ምንም የሚያረጋግጥ የለም። ባለፉት አምስት ዓመታት ውስጥ 13 ቢሊዮን ዶላር ለስቴት ሀውስ ክሊኒክ ከሰጠን በኋላ፣ በአገራዊ ህይወታችን ትልቁን የህዝብ ጤና ተግዳሮት እያጋጠመን በመሆኑ ከንቱ ነው ብሎ ማሰብ። ያ የፌደራል መንግስታችን ሁኔታ አመላካች ነው።
ሁለተኛው እና ምናልባትም በጣም አስፈላጊው ነገር በአለም አቀፍ ደረጃ ይህን ያህል ወረርሽኝ መቋቋም አልነበረብንም (ምንም እንኳን የ H5N1 ክስተት ቢያጋጥመንም)።
አሁን ባለንበት ሁኔታ አለም በችግሮቹ ተጠምዷል አፍሪካን ማስቀደም አለብን ስለዚህ ለራሳችን ቅድሚያ መስጠት አለብን። በዚህ ጊዜ ናይጄሪያ 6.9 ቢሊዮን ዶላር ለመበደር መፈለጓ ጉዳይ የመንግሥታችንን ከሞላ ጎደል አሳሳች ሁኔታ ያሳያል። ማንም ሰው የሚጥለው እንደዚህ አይነት ገንዘብ የለውም።
ቀደም ሲል ሁለቱ ትልልቅ አበዳሪዎች የሆኑት ቻይና እና አሜሪካ በትሪሊዮን የሚቆጠር ዶላር ወደ ኢኮኖሚያቸው ወስደዋል። ከቻሉ በዚህ ደረጃ ከእኛ ለመውሰድ ያስቡ ነበር።
ለምንድነው የናይጄሪያ መንግስት በማንኛውም አጋጣሚ ለመበደር የሚፈልገው? ሰነፍ አስተሳሰብን እና ኢኮኖሚውን ወደ ቅርፅ ለማምጣት አስፈላጊውን መስዋዕትነት መክፈል አለመቻሉን ያሳያል። ይባስ ብሎም እስካሁን ድረስ እውነተኛ መፍትሄዎችን ለማግኘት ከሳጥን ውጭ የማሰብ ችሎታ እንደሌለን ያረጋግጣል። ባለሥልጣኖቻችን ከውጭ የተሠሩ የቅንጦት መኪናዎችን እየወሰዱ በተመሳሳይ ጊዜ ከፍተኛ ገንዘብ ለመበደር መፈለግ አንችልም። ብልግናን ለመቀነስ ፍቃደኛ አለመሆናችንን እና ይልቁንም የውጤታማነታችንን ገንዘብ ለመሸፈን የውጭ እርዳታ ስንፈልግ እንደ አሳሳቢ ሀገር ልንቆጠር አንችልም።
በራሳችን የግል ቤቶች ውስጥ እንኳን ነገሮች ሲጨናነቁ መጀመሪያ ማድረግ ያለብን አላስፈላጊ ወጪዎችን መቀነስ እና ከዚያም የውጭ የገንዘብ ድጋፍ ከማፈላለግ በፊት ፈንድ ለማመንጨት እና ቤተሰባችንን ኢኮኖሚ ለማሳደግ የፈጠራ መንገዶችን መፈለግ ነው። የናይጄሪያ መንግስት ሁል ጊዜ የውጭ የገንዘብ ድጋፍ የሚፈልግበት ሁኔታ ፣ በነገራችን ላይ መቼም ቢሆን ከተሰጠ መመለስ ያለበት ፣ በአሁኑ ጊዜ በመሪዎቻችን የአስተሳሰብ ሂደት ውስጥ በቂ አለመሆኑን ያሳያል ።
ስለዚህ፣ ዕዳን ይፍታልን ከመጠየቅ ውጪ፣ በናይጄሪያ ውስጥ ማኅበራዊ ቀውስን ሊያስከትል ከሚችለው የኢኮኖሚ ውድቀት ራሳችንን ለመጠበቅ ምን ማድረግ እንችላለን?
ከፍተኛ ተጽዕኖ ካለንበት ማለትም ከአለም አቀፍ የነዳጅ ኢንዱስትሪ መጀመር እንችላለን። ኢኮኖሚያችንን ለመታደግ ናይጄሪያ ሳዑዲ አረቢያ እና ሩሲያ ልዩነቶቻቸውን እንዲፈቱ እና በነዳጅ ዋጋ ላይ ያለውን የዋጋ ጦርነት እንዲያቆሙ ለማድረግ አፋጣኝ የዲፕሎማሲ ስራ መስራት አለባት።
የፔትሮሊየም ላኪ አገሮች ድርጅት (ኦፔክ) ካርቴል በአሁኑ ጊዜ ከሩሲያ የበለጠ ተጋላጭ ነው። አዎን, ሩሲያም ለጥቃት የተጋለጠች ናት, እኛ ግን እንዲሁ. ሩሲያ በአውሮፓ የተረጋጋ የጋዝ ገበያ አላት። አናደርግም። ስለዚህ እኛ የበለጠ ተጋላጭ ነን። ይህ የዋጋ ጦርነት ናይጄሪያን እና አንጎላን ክፉኛ እየጎዳው አይደለም፣ የ ARAMCO ግምትን እየጎዳው ነው እና አስፈላጊ ውሳኔዎችን እያዘገመ ነው፣ እነዚህም አሳሳቢ ምልክቶች ናቸው።
ናይጄሪያ ክብደቷን (ከዚህ ቀደም እንዳደረግነው) ጦርነቱ ቀደም ብሎ እንዲቆም ማስገደድ አለባት ስለዚህም የዘይት ዋጋ መሻሻል ይጀምራል።
በሁለተኛ ደረጃ፣ በተለያዩ የምዕራባውያን መንግስታት የተያዘው የአባቻ ዘረፋ ያለምንም ቅድመ ሁኔታ ወደ ናይጄሪያ እንዲመለስ ልንገልጽ ይገባል። በእጃችን ሰብአዊ ቀውስ አለብን። ፕሬዝዳንት ትራምፕ ምክንያታዊ ሰው ናቸው ብዬ አምናለሁ። ሊገመት የሚችለውን የአፍሪካ ኢኮኖሚ መዘናጋት ለማስቀረት ምንም ነገር ካልተደረገ፣ ወደ አሜሪካ የሚደረገው የጅምላ ፍልሰት ከሜክሲኮ እንደማይሆን ያውቃል።
አሁን ማድረግ የምንችለው በጣም መጥፎው ነገር እጃችንን በመጠቅለል የውጭ ሰዎችን መመልከት ነው። አሁን አይሆንም. በአቡጃ እና በተቀረው አፍሪካ ውስጥ ያለው አመራር ቸልተኛ መሆን አይችልም, የተቀረው ዓለም ደግሞ ከኢኮኖሚያቸው የሚችሉትን ለማዳን ሲጣጣሩ.
ናይጄሪያ ውስጥ፣ የ2020 በጀትን ትተን የበለጠ ትክክለኛ በጀት ማውጣት እንዳለብን ከወዲሁ ግልጽ ነው። የዘይት መመዘኛችን ከምልክቱ ውጪ ነው። እናም በእርግጠኝነት ከአሁን በኋላ ₦100 ቢሊዮን ሲደመር ለህግ አውጭዎቻችን እና ለፕሬዚዳንትነት ወደ ₦50 ቢሊየን የሚጠጋ ገንዘብ ማውጣት አንችልም (በእርግጥ ይህን ለማድረግ በፍጹም አንችልም ነበር)።
ሌሎች የአፍሪካ ሀገራትም እንዲሁ እንደገና በጀት ማውጣት እና እንደገና መመደብ እና ወጪን መቀነስ አለባቸው። የሚያስፈልጉን ነገሮች ሲፈነዱ በቅንጦት ላይ ማውጣት አንችልም።
መስቀለኛ መንገድ ላይ ነን፣ እናም ትክክለኛውን መንገድ ለመውሰድ ማሰብ እና መንቀሳቀስ አለብን። የተሳሳተ ውሳኔ ከወሰድን ታሪክ ይቅር ይለን እንጂ ሌሎች ያድነናል ብለን የተሳሳተ እምነት ይዘን ምንም ውሳኔ ካልወሰድን ይቅር አይለንም። በዚህ ወቅት ናይጄሪያ እራሷን ካላዳነች የአለም አቀፉ የአደጋ ጊዜ አዲስ የአለም ስርአት እንደሚመጣ እና የአፍሪካ ግዙፉ አንሆንም። በአፋጣኝ ቆራጥ እርምጃ ካልወሰድን የምዕራብ አፍሪካ ግዙፍ ላንሆን እንችላለን።
አቲኩ አቡበከር በ2019 ፕሬዚዳንታዊ ምርጫ የናይጄሪያ ምክትል ፕሬዝዳንት እና የህዝብ ዴሞክራሲያዊ ፓርቲ (PDP) ፕሬዝዳንታዊ እጩ ተወዳዳሪ ናቸው።
