Secretary of State nke United States Anthony J. Blinken gwara Prime Minista Etiopia okwu na Tuesday Abiy Ahmed Ali banyere mgbalị iji weta udo na-adịgide adịgide n'ebe ugwu Etiopia.
Ọnụ na-ekwuchitere Ngalaba Steeti Ọnụahịa Ned kwuru na n'oge oku ekwentị ha na Tuesday, odeakwụkwọ Blinken kwusiri ike mkpa ọ dị ime ngwa ngwa nkwụsị nke nkwekọrịta agha, gụnyere mwepu nke ndị agha mba ọzọ niile na ịkwatu ngwa agha nke ndị agha Tigrayan n'otu oge.
"Onye odeakwụkwọ Blinken ghọtara mbọ gọọmentị Etiopia na-aga n'ihu iji rụọ ọrụ maka enyemaka enyemaka mmadụ na-enweghị mgbochi na mweghachi nke ọrụ ndị bụ isi na mpaghara Tigray yana mpaghara Afar na Amhara gbara agbata obi," Price kwuru. "O kwuru na United States na-agbasi mbọ ike ịkwado usoro nke African Union na-edu, gụnyere usoro nlekota na nkwenye AU."
N'ime ihe gụpụtara na mkparịta ụka ha, Ngalaba Steeti ekwughị òkù a kpọrọ òkù ịbịa nzukọ ahụ. Onye isi ala Joseph R. Biden Jr. akpọghị Prime Minister nke Etiopia na-akpakọrịta Abiy Ahmed Ali na Nzukọ ndị isi mba Amerịka na Afrịka na-eme na Washington DC Disemba 13-15. Kama, a kpọgara onye isi emume emume nke mba ahụ òkù a. Sahle-Ọrụ Zewde.
A White House National Nche ọnụ na-ekwuchitere kwuru Akụkọ Africa taa na ozi email na Sọnde na "Onye isi ala Biden kpọrọ onye isi ala Etiopia," ọ bụghị Prime Minister nke ndị Etiopia họpụtara na ọ bụ onye nwere ezigbo ike.
Otu akwụkwọ gwara akwụkwọ a na amụma ọchịchị Biden bụ ịkpọsa ndị isi obodo mba, na mgbe ụfọdụ, ndị isi obodo na-enyefe ndị ọzọ nwere ike ịnọchite anya ha akwụkwọ ịkpọ òkù.
Ọ bụ ezie na n'ọtụtụ mba Africa, onye isi obodo bụ onye ndú nke mba ahụ, na Etiopia, Prime Minister bụ onye isi gọọmenti, onye nwere ezi ikike nke na-eme mkpebi ma nwee ike iziga mba ahụ n'agha.
Akụkọ Africa taa buru ụzọ kwuo na Onye isi ala Biden kpọrọ Prime Minister nke Etiopia mgbe ọtụtụ akwụkwọ gwara anyị na onye isi Etiopia natara akwụkwọ ịkpọ òkù site na White House ka ọ gaa nzukọ ahụ.
N'ịgbaso ozi na-emegiderịta onwe ya na mgbede Sọnde, otu White House National Security Council kwadoro na onye ndu a kpọrọ site na Etiopia bụ Onye isi ala Sahle-Ọrụ Zewde, ma ọ bụghị Prime Ministerr Abiy Ahmed Ali.
Ndị Tigray na-ata Abiy ụta maka agha afọ abụọ na ọtụtụ narị puku mmadụ nwụrụ na Tigray na n'ebe ndị ọzọ gaara kelee ya na ngagharị iwe na Washington, n'agbanyeghị na ọtụtụ ndị Etiopia ndị ọzọ etinyela ụta nke ukwuu na Tigray People's Liberation Front (TPLF).
Onye isi ala Biden kpọrọ ndị isi ala Africa 49 na onye isi AU ka ha bịa Washington maka nnọkọ ụbọchị atọ mana n'ụtụtụ Tuzdee, mmadụ anọ n'ime ndị isi ahụ ekwenyeghị na ha bịara. O doghị anya ma onye ndu Etiopia nọ n'ọgba aghara nke enwere ike kelee ya na nnukwu ngagharị iwe so na ndị na-akwadoghị na ọ bịara.
Nzuko a bụ iji gosi n'ezie ka mba Amerịka na mba Africa si na-ewusi mmekọrịta anyị ike iji kwalite ihe ndị anyị na-ebute ụzọ, onye enyemaka pụrụiche nye Onye isi ala na onye ndụmọdụ nchekwa mba maka nnọkọ ndị isi US na Africa, Dana Banks, gwara ndị nta akụkọ na Tuesday.
Nwada Banks kwuru na Onye isi ala Biden kpọrọ ndị isi Africa 49, ewezuga ndị si Burkina Faso, Guinea, Sudan na Mali, mba anọ ndị otu African Union kwụsịtụrụ ugbu a. Mba anọ ahụ a na-akpọghị òkù ugbu a bụ ndị nwoke siri ike ji egbe weghara ọchịchị.
Ụlọ akụ na ụlọ ọrụ US Department of State's Bureau of African Affairs, Robert Scott, gwara ndị nta akụkọ ozi site na teleconference banyere atumatu Summit ndị isi US na Africa na-abịa iji mee ka mmekọrịta US na Africa sikwuo ike ma gosipụta nkwa US na kọntinent Africa.
Izu gara aga, Ụlọ Nche National Security Council ekpughere ya Akụkọ Africa taa usoro President Joseph R. Biden Jr. a na-akpọ ndị ọchịchị Africa òkù ịbịa Nzukọ ndị isi US-Africa.
Ke email ka Akụkọ Africa taa, Ụlọ White House Ụlọ Nche Nchebe Mba Onye nkwuchite ọnụ kwuru na Onye isi ala Biden jiri usoro atọ kpọbatara gọọmentị Africa òkù ịbịa na Mgbakọ ahụ.
Onye isi ala Biden kpọrọ gọọmentị ndị Sub-Saharan na North Africa na 1) akwụsịbeghị site na African Union, 2) nke steeti gọọmentị US nabatara, yana 3) nke steeti anyị na-agbanwe ndị nnọchi anya,” ka onye ọrụ ahụ kwuru.
N'okwu echiche na-ese okwu n’izu a, onye bụbu onye isi ala Naijiria na onye nnọchi anya ọgbakọ pụrụiche nke Africa maka mpi Afrịka Olusegun Obasanjo tara ndị Tigray People's Liberation Front (TPLF) ụta maka ịmalite agha ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ afọ abụọ nke gburu ihe dị ka 600,000 ndị Tigray.
Obasanjo kọwapụtara ọrụ ya dị ka onye na-eme udo na ihe isi ike ndị ọ meriri iji nweta nkwekọrịta udo nke November 2 na South Africa na nkwupụta Nairobi na Kenya, ma dị ka ọ na-etinye ụta na mwakpo ndị TPLF wakporo ndị agha Ethiopian Defence Forces na Tigray na November 4. 2020.
Ọ sịrị, “Na Nov. 4 2020, ndị TPLF wakporo ogige nchekwa ndị agha Etiopia na Tigray. Na nzaghachi, Prime Minista Abiy nyere iwu ihe akpọrọ "iwu na usoro iwu" iji taa ntaramahụhụ ebubo ebubo nke TPLF. Agha ahụ dara afọ abụọ na-emebi emebi na ozugbo na mpaghara anọ dị na Etiopia - Tigray, Amhara Afar, Oromia. Ọ dịghị akụkụ nke mba ahụ nke na-enweghị mmetụta nke agha ahụ n'otu ụzọ ma ọ bụ n'ụzọ ọzọ.
Obasanjo gbakwụnyere na "Ụfọdụ n'ime ndị agbata obi Etiopia dị ka Eritrea na Sudan nwere òkè ha n'agha ahụ kpọmkwem na n'ụzọ doro anya, na mba niile dị na Horn nwere mmetụta na-apụtaghị ìhè site na mmebi mmekọrịta ọha na eze, akụ na ụba na ndọrọ ndọrọ ọchịchị."
O kwuru na site na nnukwu mbibi, mwughachi na Etiopia nwere ike na-efu ihe dị ka ijeri $25. Mpempe Obasanjo nwetara nzaghachi dị iche iche na ụfọdụ na-eto ya ma na-abara ya mba.
