Simon Ateba bụ onye nta akụkọ White House maka taa News Africa na-ekpuchi Onye isi ala Joe Biden, osote onye isi ala Kamala Harris, gọọmentị US, UN, IMF, Banklọ akụ ụwa na ụlọ ọrụ ego na mba ụwa ndị ọzọ na Washington na New York.
Njikọ zuru ụwa ọnụ iji merie ISIS zutere na Niamey, Niger Republic, n'October 26, ma kwe nkwa na ha ga-aga n'ihu n'ọgụ megide ndị na-eyi ọha egwu, ka kọntinent ahụ na-ahụ mmụba na-enye nsogbu nke extremism site na Sahel ruo na Horn nke Africa.
Ọ bụ oge mbụ na Njikọ zuru ụwa ọnụ iji merie ISIS Africa Focus Group zutere kemgbe e guzobere ya na Disemba 2021.
Na nkwupụta nkwonkwo, US, Morocco, Niger na Italy kwere nkwa na ha ga-aga n'ihu "na-ebuso ISIS ọgụ na Africa na ebe ndị ọzọ n'ụwa ebe ọ na-arụ ọrụ."
Nzukọ a, nke weere ọnọdụ n'ịkpọ òkù Niger, bụ ndị Italy, Morocco, Niger, na United States chịkọtara ya.
Ndị otu Africa Focus Group bụ ndị Africa na-edu ma bụrụ ndị na-emekọ ihe ọnụ, ndị nkịtị na-eduga mgbochi iyi ọha egwu nke na-adọta ahụmịhe nke Mmeri ISIS Coalition na Iraq na Syria ma na-emegharị ha iji gbochie ISIS kpọmkwem na ndị mmekọ ndị ọzọ na-eyi ọha egwu na mpaghara ahụ, "ka ha kwuru.
Nzukọ a mere ka Africa na-ahụ ịrị elu nke extremism site na Mali na Sahel, Nigeria na West Africa, na Somalia na Horn nke Africa.
Na Tọzdee, gọọmentị US nyere iwu Ndị ọrụ diplomatic na-abụghị ihe mberede na ezinụlọ ha ga-ahapụ isi obodo Nigeria Abuja n'ihi "ihe egwu dị ukwuu nke mwakpo ndị na-eyi ọha egwu."
“Emelitewo ndụmọdụ njem maka Naijiria n'ihi oke egwu nke mwakpo ndị na-eyi ọha egwu na Abuja. Anyị na-akwado ụmụ amaala US ka ha ghara ịga Abuja n'oge a. Na mgbakwunye, na Ọktoba 27, 2022, Ngalaba ahụ nyere iwu ka ndị òtù ezinụlọ nke ndị ọrụ gọọmentị US pụọ na Abuja n'ihi nnukwu ihe ize ndụ nke mwakpo ndị na-eyi ọha egwu, na-agbaso ikike nke October 25 nke ọpụpụ nke ndị ọrụ gọọmentị US na ndị òtù ezinụlọ na-abụghị ihe mberede. Abuja n'ihi nnukwu ihe ize ndụ nke mwakpo ndị na-eyi ọha egwu, "ụlọ ọrụ ndị nnọchi anya US na Abuja kwuru.
Na Mali, ndị otu Islamist jikọrọ aka na Islamic State na Greater Sahara (ISGS) wakporo ọtụtụ obodo wee gbuo ọtụtụ ndị nkịtị na mpaghara Mali nke dị na mpaghara ugwu ọwụwa anyanwụ nke Ménaka na Gao, nke dị n'ókè Niger. Mwakpo ndị a agbasala ndị agbụrụ Dawsahak, agbụrụ Tuareg.
"Otu ndị na-ebu agha Islam na mgbago ugwu ọwụwa anyanwụ Mali ebusola mwakpo egwu na ihe yiri ka a haziri ahazi na obodo, na-egbu ndị nkịtị, kwakọrọ ihe ụlọ, na ibibi ihe onwunwe," kwuru. Jehanne Henry, onye isi ndụmọdụ Africa na Human Rights Watch. "Gọọmentị Mali kwesịrị imekwu ihe iji chebe ndị obodo nọ n'ihe ize ndụ nke mwakpo ma nyere ha aka ka ukwuu."
Nzukọ ahụ gbara ume Ndị agha nchekwa Mali na ndị ọrụ nchekwa udo nke United Nations ka ha “kwalite ọnụnọ ha na mpaghara ndị ọ metụtara, kwalite ndị nche nchebe, ma nyere ndị ọchịchị aka inye ndị o metụtara na ezinụlọ ha ikpe ziri ezi.”
Site na iyi ọha egwu na-arị elu, gọọmentị Mali kpọrọ ndị ahịa Wagner sitere na Russia ka ha nyere aka, mkpebi gọọmentị US kọwara dị ka "ihe adịghị mma," ya na onye nnọchi anya US kacha elu. Victoria Nuland ịdọ aka ná ntị ọzọ na Wednesde na ndị agha Wagner Russia na-emebi mbibi n'ofe Africa, ọkachasị na Mali na mpaghara Sahel.
Nuland, onye n'okpuru odeakwụkwọ maka ndọrọ ndọrọ ọchịchị, Ngalaba Ọchịchị US, gwara ndị nta akụkọ si Washington DC ka ọ na-aga njem October 16-20 na Mauritania, Mali, Niger, na Burkina Faso.
Na Mali, Nuland dọrọ aka ná ntị na n'agbanyeghị na gọọmentị nwa oge na-agba mbọ imezu usoro oge ntuli aka ekwenyero na 2024, "agbanyeghị, a ga-enwe ọtụtụ ihe ịma aka, nke metụtara nchekwa n'ofe mba ahụ."
"Nchekwa dị n'ezie, na-esiwanye ike ka ndị agha Wagner na ndị ọzọ na-arụ ọrụ dị ukwuu na mba ahụ ma kpochapụ ndị na-ahụ maka udo UN na dịka ihe egwu ebiliwo ihe dị ka 30% n'ime ọnwa isii gara aga," ka o kwuru.
Nuland kọwara mkpebi gọọmentị nwa oge na Mali ịkpọ ndị ahịa Wagner dị ka "ihe adịghị mma na ihe ọjọọ."
Ọ sịrị, "N'ụzọ dị mwute, n'ihe gbasara Mali, ọ rụpụtala na gọọmentị ahụ, gọọmentị nwa oge ahụ, na-eme nhọrọ dị oke njọ n'ịkpọ ndị agha Wagner ka ha bụrụ akụkụ nke nchekwa nchekwa ha. Anyị na-ahụkwa nsonaazụ ya. Dị ka m kwuru na mbụ, na ime ihe ike na ụjọ na-arị elu na a na-achụpụ ndị agha UN. "
Ndị Sahel ahụla mmụba ngwa ngwa na ọrụ oke ike ime ihe ike nke mpaghara ọ bụla n'Africa n'ime afọ abụọ gara aga, ndetu Africa Center for Strategic Studies.
"N'ógbè ahụ bụkwa njikọ nke netwọk ndị omempụ na ịzụ ahịa iwu na-akwadoghị ma nwee ịrị elu nke ime ihe ike nke ndị ọrụ ugbo na ndị ọzụzụ atụrụ. Sahel nwekwara ọnụ ọgụgụ ndị mmadụ na-eto ngwa ngwa na kọntinent ahụ, n'agbanyeghị na ha so na ndị kasị daa ogbenye ma na-eche ụfọdụ ọnọdụ gburugburu ebe obibi na-esighi ike ihu. N’ihi ya, ndị si Sahel kwabata bụ akụkụ dị ukwuu nke ndị na-agbalị isi n’Oké Osimiri Mediterenian banye Europe,” ka ụlọ ọrụ ahụ gbakwụnyere.
