Simon Ateba bụ onye nta akụkọ White House maka taa News Africa na-ekpuchi Onye isi ala Joe Biden, osote onye isi ala Kamala Harris, gọọmentị US, UN, IMF, Banklọ akụ ụwa na ụlọ ọrụ ego na mba ụwa ndị ọzọ na Washington na New York.
Akụkọ ntule ịda ogbenye nke mba ụwa ọhụrụ achọpụtala na ndị Malawi dara ogbenye taa dịka ha dị afọ iri gara aga. Kpọmkwem, akụkọ ahụ chọpụtara na ihe karịrị ọkara ndị Malawi (50.7%) dara ogbenye, ọ fọrọ nke nta ka ọ dị iche na afọ iri gara aga.
Ọnụ ọgụgụ dị elu nke ọnụ ọgụgụ mmadụ, ọnụ ọgụgụ dị ala nke nkezi nke onye ọ bụla GDP uto (1.5%) na ịdabere na obere arụpụtaghị ihe, ọrụ ugbo na-azụ obere mmiri ozuzo bụ isi ihe na-ebute ọkwa ịda ogbenye.
Ka o sina dị, ọkwa ịda ogbenye ebelatala nke ukwuu n'ime ime obodo na mpaghara ugwu na ndịda nke mba ahụ. Ndị gbanarịrị ịda ogbenye gụnyere ndị si n'ọrụ ugbo banye ganyu (ọrụ dị mkpirikpi), azụmahịa ụlọ, na ọrụ akwụ ụgwọ, na ndị mere ka ọkwa agụmakwụkwọ ha ka mma. N'otu oge ahụ, ọrụ ugbo gbadara dị ka isi ihe na-akpata ego ezinụlọ site na pasent 70 ruo n'okpuru pasenti 50, ebe ganyu mụbara site na pasent 18 ruo pasenti 37.
Ụjọ ihu igwe mere ka ọtụtụ mmadụ daa ogbenye. Maka ndị Malawi atọ ọ bụla siri na ịda ogbenye pụta n'etiti 2010 na 2019, anọ dara azụ n'ihi mmetụta nke oke ihu igwe. Na mgbakwunye, ụmụ nwanyị na-eche ihe mgbochi na-enweghị oke n'inweta ntinye na akụrụngwa. Nrụpụta ọrụ ugbo nke ụmụ nwanyị dị ala karịa nke ụmụ nwoke, ọkachasị n'ihi ọdịiche dị na ịnweta ntinye, ala na ego.
“Akụkọ a bụ oku ka e mee ihe: Ogbenye Malawi ka dị isi ike. Ihe ịma jijiji ihu igwe, oke ọmụmụ, na obere uto bụ isi ihe. Ọ bụ ezie na anyị na-ahụ mgbanwe dị ukwuu nke ọrụ ugbo n'ime afọ iri gara aga, ihe mgbochi maka ịmalite azụmahịa ezinụlọ dị elu, na ngalaba na-abụghị nke ebubataghị na mmepụta ego." Hugh Riddell, onye njikwa mba ụwa nke mba Malawi kwuru.
Iji merie ihe ịma aka ndị a, akụkọ ahụ na-atụ aro ka a na-elekwasị anya n'ịkwalite mmepụta ọrụ ugbo na imeziwanye nhọrọ ọrụ na-abụghị nke ugbo. Nke ikpeazụ chọrọ ịgba mbọ abụọ iji kwado itinye ego na ọrụ nke ngalaba na-eduga, gụnyere n'ime obodo mepere emepe. Akuko a kwusikwara ike mkpa ọ dị imeziwanye ọnụego mmecha ụlọ akwụkwọ, ọkachasị maka ụmụ agbọghọ, na ibugharị mmemme mmekọrịta dị ugbu a iji lekwasịrị anya n'ezinaụlọ ndị nwere nsogbu ihu igwe.
