Simon Ateba bụ onye nta akụkọ White House maka taa News Africa na-ekpuchi Onye isi ala Joe Biden, osote onye isi ala Kamala Harris, gọọmentị US, UN, IMF, Banklọ akụ ụwa na ụlọ ọrụ ego na mba ụwa ndị ọzọ na Washington na New York.
Òtù Ahụ Ike Ụwa kwara arịrị na Fraịde na otu ọnwa gachara nkwekọrịta udo a na-eme nke ọma n'etiti gọọmentị etiti Etiopia na ndị ọchịchị Tigrayan na South Africa na Nọvemba 2, na ọtụtụ izu ka ekwuchara nkwupụta Nairobi n'ihu ọha na Kenya na Nọvemba 12. ndị bi na Tigray ka na-alụso otu ọrịa ọgụ: mgbuchapụ, agụụ, na ikewapụ onwe ha.
N'ọgbakọ ndị nta akụkọ ahụike zuru ụwa ọnụ na Geneva, Switzerland, onye isi oche nke WHO. Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus, onye Tigrai n'onwe ya nabatara nkwekọrịta udo ahụ, mana o kwuru na mmejuputa a na-aga azụ azụ.
Tedros kwetara na Dr. Michael Joseph Ryan, onye na-ahụ maka ọrịa na-efe efe nke Irish na onye bụbu dọkịta na-awa ahụ mgbu, onye bụ onye isi oche nke Mmemme Mberede Ahụ Ike nke World Health Organisation, na "enweghị ihe akaebe ọ bụla na-enweghị ihe mgbochi ịbanye na Tigray."
Ajụrụ ka enye nkọwa gbasara ọnọdụ na Tigray, mpaghara dị n'ebe ugwu Etiopia ebe agha na-agbawa obi n'etiti ndị agha gọọmenti etiti na ndị Tigray People's Liberation Front (TPLF) egbuola ọtụtụ narị puku mmadụ na ọtụtụ nde mmadụ chụpụrụ ma mechie ndị ọzọ na ndị agha ahụ. ụwa ndị ọzọ, Dr. Ryan, bụ ọkachamara n'ọrịa na-efe efe na ahụike ọha, kwuru na ọ bụ akpa agwakọta.
O kwuru na nkwekọrịta udo ahụ bụ nzọụkwụ ziri ezi, mana ịnweta ụlọ akụ, nzikọrịta ozi na mpaghara ahụ agbanwebeghị nke ahụ kemgbe nkwekọrịta ahụ.
O kwuru na ndị ọchịchị Etiopia anabataghị WHO ka ihe atụ iziga akụrụngwa niile achọrọ, gụnyere ego, maka nzaghachi ahụike ọha.
"Nnweta enweghị njedebe bụ ihe anyị na-atụ anya ya," Dr. Ghebreyesus kwadoro ya, na-ekwupụta na "mgbuchapụ na-aga n'ihu" nke ndị agha Eritrea, gụnyere ịkwakọrọ ihe na mbibi nke akụrụngwa nwere ike imebi usoro udo.
Dr. Ghebreyesus kwusiri ike na e kwesịghị ịgọnarị ndị mmadụ na Tigray nwere ma ọ bụ na-enweghị agha ọ bụla ịnweta nri na ọgwụ.
Dị ka udo na-ewe oge ịlaghachi na Etiopia na ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ ndị isi obodo 50 nke Africa na-ezukọ na Washington DC December 13-15 iji kparịta ọdịnihu nke kọntinent na njikọ na United States, Prime Minister nke Etiopia. Abiy Ahmed Ali agaghị aga n'ihi na President Joseph R. Biden akpọghị ya. Kama, a kpọgara onye isi emume emume nke mba ahụ òkù a. Sahle-Ọrụ Zewde.
A White House National Nche ọnụ na-ekwuchitere kwuru Akụkọ Africa taa na email na Sọnde gara aga na "Onye isi ala Biden kpọrọ onye isi ala Etiopia," ọ bụghị Prime Minister nke ndị Etiopia họpụtara na ọ bụ onye nwere ezigbo ike.
Otu akwụkwọ gwara akwụkwọ a na amụma ọchịchị Biden bụ ịkpọsa ndị isi obodo mba, na mgbe ụfọdụ, ndị isi obodo na-enyefe ndị ọzọ nwere ike ịnọchite anya ha akwụkwọ ịkpọ òkù.
Ọ bụ ezie na n'ọtụtụ mba Africa, onye isi obodo bụ onye ndú nke mba ahụ, na Etiopia, Prime Minister bụ onye isi gọọmenti, onye nwere ezi ikike nke na-eme mkpebi ma nwee ike iziga mba ahụ n'agha.
Akụkọ Africa taa buru ụzọ kwuo na Onye isi ala Biden kpọrọ Prime Minister nke Etiopia mgbe ọtụtụ akwụkwọ gwara anyị na onye isi Etiopia natara akwụkwọ ịkpọ òkù site na White House ka ọ gaa nzukọ ahụ.
N'ịgbaso ozi na-emegiderịta onwe ya na mgbede Sọnde, onye na-ekwuchitere National Security Council nke White House kọwara na onye ndu a kpọrọ sitere na Etiopia bụ Onye isi ala. Sahle-Ọrụ Zewde, ma ọ bụghị Prime Ministerr Abiy Ahmed Ali.
Ndị Tigray na-ata Abiy ụta maka agha afọ abụọ na ọtụtụ narị puku mmadụ nwụrụ na Tigray na n'ebe ndị ọzọ gaara kelee ya na ngagharị iwe na Washington, n'agbanyeghị na ọtụtụ ndị Etiopia ndị ọzọ etinyela ụta nke ukwuu na Tigray People's Liberation Front (TPLF).
Na Nọvemba 22, odeakwụkwọ nke United States Anthony J. Blinken kwuru na abiy n'ekwentị na ndị isi abụọ ahụ tụlere mgbalị iji weta udo na-adịgide adịgide na ugwu Etiopia.
Ọnụ na-ekwuchitere Ngalaba Steeti Ọnụahịa Ned kwuru na n'oge oku ekwentị ha, odeakwụkwọ Blinken kwusiri ike mkpa ọ dị ime ngwa ngwa ịkwụsị nkwekọrịta agha, gụnyere mwepu nke ndị agha mba ọzọ niile na ịkwatu ndị agha Tigrayan n'otu oge.
"Onye odeakwụkwọ Blinken ghọtara mbọ gọọmentị Etiopia na-aga n'ihu iji rụọ ọrụ maka enyemaka enyemaka mmadụ na-enweghị mgbochi na mweghachi nke ọrụ ndị bụ isi na mpaghara Tigray yana mpaghara Afar na Amhara gbara agbata obi," Price kwuru. "O kwuru na United States na-agbasi mbọ ike ịkwado usoro nke African Union na-edu, gụnyere usoro nlekota na nkwenye AU."
Ọ bụ ezie na mkpebi ịghara ịkpọ Abiy Ahmed nwere ike bụrụ nnukwu arụmụka, snub na-abịa dịka Amnesty International na Thursday katọrọ nkwekọrịta udo nke November 2 nke gọọmentị Etiopia na Tigray People's Liberation Front (TPLF) bịanyere aka na South Africa maka mpụ agha na Tigray. na n'ebe ndị ọzọ.
Òtù na-ahụ maka ihe ndị ruuru mmadụ kwuru na nkwekọrịta ahụ "adịghị enye ụzọ doro anya maka otu a ga-esi hụ na a ga-aza ajụjụ maka mpụ agha na mpụ megidere mmadụ, ma na-eleghara ntaramahụhụ zuru oke na mba ahụ, nke nwere ike ime ka mmebi iwu na-emeghachi ya."
Ọ kpọkuru ndị otu Africa ka ha "tinye" ọchịchị Prime Minister Abiy Ahmed Ali iji soro ndị ọkachamara n'ihe gbasara ikike mmadụ na mpaghara na mba ụwa na-arụkọ ọrụ nke ọma.
"African Union ga-emerịrị ndị ọchịchị Etiopia ike ngwa ngwa ka ha na-akwado ma usoro nyocha nke mpaghara na nke mba ụwa maka ikike mmadụ iji hụ na ikpe ziri ezi maka ndị a metụtara na ndị lanarịrị mmebi iwu - karịsịa ime ihe ike mmekọahụ," kwuru. Flavia Mwangovya, Osote onye isi ngalaba Amnesty International maka East Africa, Horn of Africa, na mpaghara oke ọdọ mmiri.
"Ndị ọchịchị Etiopia ga-ahapụrịrị ohere ịnweta International Commission of Human Rights Experts on Ethiopia (ICHREE) na African Commission on Human and Peoples iji mee ka nyocha mee, na n'ikpeazụ iji hụ na ndị na-akpata arụrụ arụ na Etiopia abụọ - afọ esemokwu chere ikpe ziri ezi,” kwukwara Mwangovya.
Na mpempe echiche, Onye isi ala Naijiria bụ Olusegun Obasanjo kwetara na ọ bụ ezie na nkwekọrịta udo ahụ ezughị oke, mmejuputa iwu kwesịrị ịga n'ihu maka udo ịlaghachi na Etiopia.
"Onye ọ bụla enweghị olileanya nwere ike igwu oghere na nkwekọrịta ahụ, mebie ya ma gbalịa igbochi itinye ya n'ọrụ. Ma ọ dịghị nkwekọrịta ọ bụla n'etiti ndị agha abụọ na-alụ ọgụ maka udo nke mmadụ nile ga-ewere dị ka ihe zuru oke n'ihi na ọ ghaghị, ọ ghaghị ịdabere na nkwekọrịta." Obasanjo dere.
Ọ gbakwụnyere, "Anyị nwere ike, n'agbanyeghị, gbalịsie ike maka izu oke na mmejuputa nkwekọrịta ahụ iji nweta ebumnobi nke udo, nchekwa, usoro iwu, nkwụsi ike, ọdịmma na ọdịmma, mmepe, na ọganihu nke ndị niile metụtara, karịsịa ndị nkịtị. ndị Etiopia n'agbanyeghị ebe ha bi.
"A ghaghị imejuputa nkwekọrịta ahụ na ezi okwukwe, na ndabere nke udo na nsọpụrụ na ugwu, usoro iwu na nkwụsi ike. Nkwekọrịta udo na-arụ ọrụ n'ịwulite ntụkwasị obi, ntụkwasị obi ahụ ga-azụlite, chịkwaa ma wusie ike site n'ime na n'èzí.
"Ndị isi niile nke Etiopia na ndị Etiopia niile na ndị agbata obi ha, ndị mmekọ na ndị enyi ga-ejikọta aka ma nabata eziokwu ahụ na ọ dịghị 'onye mmeri, ọ dịghị emeri' ma ọ bụrụ na enwere ike inwe udo, nchebe nkịtị na ọganihu na-ekerịta ọganihu, mmepe na ọganihu maka ndị niile metụtara. a ga-aghọta.
"Nkwekọrịta udo na mmejuputa ya ga-abụ nke ndị isi na ndị Etiopia. Ndị otu na ndị na-ekiri ihe bụ ndị na-enye aka, ebe ahụ iji nye aka na-eduzi ma ọ bụrụ na ọ dị mkpa. "
Ọ dị mma enyela ha ohere. US ọ na-enye gị ohere? Etiopia ekwesịghị inye obodo ọ bụla ohere ọbụnadị UN. Yabụ na a na-akpọ inyeghị axis nnwere onwe, enwere m obi ụtọ na Etiopia anaghị enye gị ohere. Onye, lol onye, onye ka i bu? Ị dịghị onye, ihe ọ bụla ị na-enweghị ohere ..