Hij vertelde ons dat hij snel weer aan zijn bureau zou zitten. Ik geloofde het. Maar nu zou het nooit gebeuren. Niet morgen, niet volgende week, niet voor altijd. Stafchef van de president, Mallam Abba Kyari, is de weg van alle vlees gegaan.
Ons laatste contact was op vrijdag 20 maart 2020. President Muhammadu Buhari zou om 3 uur de voorzitter van de ECOWAS-commissie, Jean-Claude Kassi Brou, ontmoeten. Dergelijke vergaderingen vinden plaats in de diplomatieke kamer van het presidentiële kantorencomplex.
Het protocol is dat assistenten die worden uitgenodigd om een vergadering bij te wonen, 15 vrije minuten moeten zitten voordat de president binnenkomt. Ik was op de vereiste tijd in de diplomatieke ruimte. Er was een stoel voor mij gereserveerd, naast die van de stafchef.
Enkele minuten later kwam Mallam Abba (zoals hij vaak door ons werd genoemd) binnen. Ik stond op om hem te begroeten.
'Femi, hoe gaat het met je? Ze hebben gezegd dat we elkaar geen hand meer mogen schudden', antwoordde hij. Nogal schertsend strekte hij zijn rechtervoet uit. Ik raakte zijn voet aan met de mijne en we lachten allebei. Been-shake, in plaats van handshake.
Klokslag 3 uur (hij doet het als een uurwerk, de grote oude soldaat) kwam de president binnen. We stonden allemaal op om hem te verwelkomen, zoals we normaal zouden doen.
De baas van de ECOWAS-commissie was gekomen om de daaruit voortvloeiende constitutionele crisis in Guinee Conakry te bespreken, waar dat weekend verkiezingen zouden worden gehouden. Na 10 jaar in functie en op 82-jarige leeftijd had president Alpha Conde erop aangedrongen zich kandidaat te stellen voor een nieuwe ambtstermijn, en hij sleutelde aan de grondwet van het land om in aanmerking te komen. De oppositie moest er niets van hebben en er was burgerlijke ongehoorzaamheid, waarbij enkele levens verloren waren gegaan.
President Buhari is de voormalige voorzitter van de ECOWAS-autoriteit van staatshoofden en regeringsleiders, en een zeer gerespecteerd figuur in de subregio. De baas van de ECOWAS-commissie was gekomen om hem te raadplegen over de weg vooruit voor Guinee-Conakry.
De bijeenkomst duurde ongeveer 30 minuten, waarin ook de situatie in Guinee-Bissau even aan de orde kwam.
Toen we opstonden, had ik mijn mening over wat ik met de besproken zaken moest doen. Ik overlegde met Mallam Abba en hij was het volledig met me eens. Ik nam afscheid en ging terug naar mijn kantoor.
Vlak achter me liepen de stafchef, geflankeerd door de directeur-generaal van de National Intelligence Agency, en mijn collega van het mediabureau, Mallam Garba Shehu. Ze waren aan het kletsen.
Nadat ik het beveiligingscontrolepunt was gepasseerd waar ik naar mijn kantoor zou afslaan, keek ik instinctief achterom. Waarom deed ik het? Ik wist het niet, weet het nog steeds niet. Maar het bleek mijn laatste blik op Kyari te zijn. Hij lachte terwijl hij met de twee mensen naast hem praatte.
Die blik die ik nam bleek de allerlaatste te zijn. Ongeveer 72 uur later werd Mallam Abba gediagnosticeerd met het dodelijke coronavirus, waardoor hij helaas op een reis zonder terugkeer stuurde.
Het vangen van COVID-19 (zoals het onelegante virus de elegante codenaam heeft gekregen van de Wereldgezondheidsorganisatie) mag geen doodvonnis zijn. Ik twijfelde er niet aan dat Mallam Abba de infectie zou verslaan en snel weer achter zijn bureau zou zitten, zoals hij had beloofd. Ik bad een aantal keer voor hem in de volgende drie weken.
Op dinsdag 15 april zou de president tegen de middag een delegatie van de Europese Unie ontvangen. Toen ik de presidentiële villa binnenliep, ontmoette ik een persoonlijke staf van de stafchef.
"Hoe gaat het met chef?" Ik vroeg.
Hij vertelde me dat het goed met hem ging. En dat was wat we geloofden.
Ik ben niet zo'n dromer. Althans, geen dromen met betekenis. Dromen komen voort uit een veelvoud aan zaken, zoals het Goede Boek zegt, dus als een man een kom garri drinkt voordat hij naar bed gaat, en hij droomt ervan om in een vijver of rivier te zwemmen, begon hij eigenlijk rechtstreeks vanuit die kom garri te zwemmen. .
Op donderdagavond inwaartse vrijdag droomde ik. De president en ik waren in een gang in de presidentiële villa en hij sprak met mij. Plots zag ik rechts van me een gedaante wachten tot ik klaar was met de president. Het was Mallam Abba, gekleed in zijn gebruikelijke witte inheemse kleding, met de kenmerkende rode muts. Maar deze keer was er geen stromende Agbada, wat ik nogal vreemd vond. Hij verscheen nooit (of zelden) zonder het golvende gewaad. Hij had een zware baard, nog een verrassing, en de baard was helemaal wit. Ik rondde de discussie met de president af en gaf ruimte aan de chef.
Ik maakte niets van de droom, maar nadat hij stierf, deelde ik mijn ervaring met mijn vriend, Mallam Garba Deen Mohammed.
'Hij kwam afscheid van je nemen, en je wist het niet,' zei mijn vriend. Ik wist tot dan toe niet dat Garba Deen de ongewone gave had om dromen te interpreteren. Nou, ik weet nu waar ik de volgende keer dat ik droom heen moet gaan.
Op vrijdag 17 april ging ik ongewoon naar bed nadat ik naar het nieuws van 8 uur had geluisterd. En daar ging ik, want "Hij geeft zijn geliefde slaap." Geen droom, geen kakiri kakiri (dwalen) in mijn slaap. Totdat mijn telefoon me van ver uit die diepe slaap haalde. Het was 12 uur
Aan de andere kant van de lijn zat een senior assistent van de president. Hij vertelde me dat hij daar was met twee andere zeer prominente persoonlijkheden, die hij noemde. Toen liet hij de bom vallen.
"Mallam Abba is dood, en we hebben een verklaring nodig om het publiek te informeren."
Ik sprong uit bed, met mijn hoofd bijna tegen het plafond. De slaap vluchtte volledig uit mijn ogen. Abba Kyari dood? Hoe? Wanneer? Waar? Maar hij beloofde ons dat hij snel weer achter zijn bureau zou zitten. Dit was triest, triest, triest.
Ik heb de verklaring op een rijtje gezet. En tijdens het proces kreeg ik een déjà vu-gevoel. Ik herinnerde me die dag in september 2014, toen ik de persverklaring had getypt waarin de dood werd aangekondigd van Dimgba Igwe, mijn baas, mijn vriend en broer, die was aangereden door een automobilist, terwijl hij jogde op de weg in Okota gebied van Lagos. Ik had jarenlang onder Igwe gewerkt als verslaggever en als redacteur van The Sun Newspaper, terwijl hij plaatsvervangend algemeen directeur/adjunct-hoofdredacteur was, voordat ik met pensioen ging.
Terwijl ik de aankondiging van Kyari's dood typte, herinnerde ik me die dag in augustus 2015, toen ik de opdracht had gekregen om zijn benoeming tot stafchef aan te kondigen. Ironisch genoeg viel het lot om zijn dood aan te kondigen ook op mij. De taak van een woordvoerder!
Vanaf het moment dat ik de verklaring rond 12.30 uur vrijdag aflegde, bleef mijn telefoon urenlang rinkelen. In dit tijdperk van nepnieuws willen mensen alles opnieuw bevestigen vanaf de bron. Ondanks het ondertekenen van de verklaring en het plaatsen ervan op verschillende platforms van traditionele en digitale media, moest iedereen die toegang tot mij had, bellen. Mijn twee telefoons rinkelden gelijktijdig en onophoudelijk, net zoals e-mail, Facebook Messenger, Skype en vele andere platforms niet ophielden. Het was een last die ik moest dragen. Geen oog dichtgedaan tot de volgende nacht.
Ik was thuis, voor de televisie geplant terwijl Kyari werd begraven op de Gudu-begraafplaats. Het zag er allemaal surrealistisch uit. Ja, de man had in de beste tijden een zwakke gezondheid. Maar de dood? Het klonk niet waarschijnlijk, hoewel niemand weet wanneer Magere Hein zou kunnen komen.
Terwijl ik zag hoe Mallam Abba naar Moeder Aarde werd gestuurd, kwamen mijn kindergedachten terug. Wat als hij alleen maar het bewustzijn had verloren en het weer terugkreeg nadat er zand op hem was gestort? Wat als hij zoveel hitte voelde en hij niet kon bewegen of schreeuwen? Oh, het lot van de sterfelijke mens. Gedoemd om te sterven, of hij het nu leuk vond of niet.
Ik dacht aan meneer de president. Ik kende zijn pijn, zijn marteling, maar die zou hij stoïcijns, met gelijkmoedigheid verdragen. Ik had hem zien reageren op het nieuws van de dood van zijn bondgenoten, een van de meest recente was dat van professor Tam David-West afgelopen november. Ik zag de stille pijn, het verdriet, de totale onderwerping aan de volmaakte wil van God. Die van Mallam Abba was niet anders, zo niet schrijnender. Een vriend van ongeveer 42 jaar, en chef-staf voor ongeveer vijf jaar. Nu weg!
Mallam Abba leidde de bureaucratie van de presidentiële villa en we hadden voortdurend dingen samen te doen. Bijna dagelijks. Hij had zijn sterke punten en zijn zwakke punten. We doen het allemaal. Maar mijn grootste pluspunt voor hem was zijn loyaliteit aan onze directeur. Er is nooit aan getwijfeld. En voor mij, als je van Buhari houdt, zijn al je zonden vergeven. Als ze zijn als scharlaken, worden ze wit als sneeuw. Als ze rood zijn als karmozijn, worden ze wit als wol. Dat ben ik, geen excuses.
Ik heb de meeste dingen gelezen die over Kyari zijn geschreven. Positief en negatief. Ik hou van de evenwichtige versie van de minister van Werken en Huisvesting, Babatunde Raji Fashola: “Ik getuig van zijn toegewijde uitvoering van het Presidential Infrastructure Development Fund (PIDF)-initiatief, dat fondsen garandeerde voor projecten met krappe financiële middelen zoals de Second Niger Bridge, de Abuja -Kano Highway, de Lagos-Ibadan Expressway, het Mambilla Hydro Project en de East-West Road...
“Net als wij allemaal had Abba gebreken, maar hij was niet verwaand. We waren het oneens, maar ik heb Abba nooit onaangenaam gevonden.”
Infrastructuur zou een van de sterkste prestaties van de regering-Buhari zijn tegen de tijd dat deze in 2023 vertrekt. Het is onmogelijk dat die geweldige projecten worden meegeteld als de naam Kyari niet wordt genoemd. Of de rijst- en kunstmestrevolutie, en de landbouw in het algemeen. Hij was de drijvende kracht achter de meeste van hen en vertaalde de visie van de president in actie. Het goede dat hij deed zal na hem voortleven. De zwakheden zijn begraven met zijn botten.
Sommige mensen, met name op sociale media, hebben zich verheugd over de komst van de stafchef. Zij zijn van alle mensen de ellendigste. Echt te jammeren. Ik beveel hun het gedicht The Glories of Our Blood and State van James Shirley aan:
“Er is geen pantser tegen het lot;
De dood legt zijn ijzige handen op koningen;
Scepter en Kroon
Moet naar beneden tuimelen,
En in het stof gelijk worden gemaakt
Met die arme kromme zeis en spade.'
Die leedvermaak zijn gewone stervelingen. We hebben allemaal onze verschillende afspraken met de dood. Moge het alleen in de volheid der tijden zijn, is ons gebed. Maar niemand heeft er controle over.
Ik wijs die dwaalgeesten ook op het Goede Boek, in Psalm 62:9: “Mensen van lage graad zijn zeker ijdelheid, en mannen van hoge graad zijn een leugen. In de balansen gaan ze omhoog; ze zijn samen lichter dan ijdelheid.
Verheug u niet over de dood van iemand, want alle mensen, of ze nu van lage of hoge graad zijn, zijn ijdelheid en een leugen.
Abba Kyari slaapt, tot de grote dag van ontwaken, na wat Shakespeare 'de grillige koorts van het leven' noemt. Hij liep het dodelijke virus op tijdens een officiële reis naar het buitenland. Dus stierf hij in de lijn van zijn plicht. Hij heeft het zijne gedaan. Jij ook, doe het zelf. Voor God, voor het land en voor de mensheid.
.Adesina is speciaal adviseur voor media en publiciteit van president Buhari
